W przeddzień 154 rocznicy bitwy pod Waliłami Nadleśniczy Nadleśnictwa Waliły Krzysztof Bozik złożył kwiaty na grobie powstańców.

29 kwietnia 1863 roku w ostępie Komotowszczyzna, uroczysku Piereciosy w Puszczy Knyszyńskiej rozegrała się jedna z większych na Białostocczyźnie potyczek -  bitwa pod Waliłami. Był to chrzest bojowy nowo powstałego oddziału powstańczego dowodzonego przez Onufrego Duchyńskiego. Szefem sztabu był kapitan Walery Wróblewski. Młodą  partię powstańczą zasilali ochotnicy z Sokółki, Świsłoczy i Białegostoku.

„Powstańcy szli całą noc i wreszcie rankiem 29 kwietnia 1863 r. zatrzymali się w ostępie Komotowszczyzna w Puszczy Sokólskiej, w pobliżu wsi Waliły, oddalonej od Białegostoku o 22 km. Tu na wzgórzu Piereciosy rozbito obóz. Wróblewski celowo wybrał to właśnie miejsce na postój. Licząc się z możliwością spotkania z wojskami carskimi, których w Puszczy Sokólskiej było coraz więcej, musiał wybrać teren stosunkowo najdogodniejszy do obrony. A takie warunki spełniał ostęp Komotowszczyzna. Po południu straże doniosły o krążących w pobliżu wojskach nieprzyjaciela. Wróblewski zdawał sobie sprawę, że dalsza ucieczka przed przeciwnikiem jest bezcelowa, ponieważ cała puszcza zapełniała się oddziałami rosyjskimi. Zresztą uważał, że tak dobrze wybrany teren do obrony może się okazać bardzo cenny dla powstańców. Zdecydował więc, że właśnie tutaj, pod Waliłami, jego oddział przejdzie chrzest bojowy."

Bitwa, choć nie zwycięska, miała dla powstańców zasadnicze znaczenie. Przyczyny niepowodzenia tkwiły wyłącznie w niekompletnym i niesprawnym uzbrojeniu. Wojska carskie były pod tym względem o wiele lepiej przygotowane do zbrojnego starcia. Ale Wróblewski mógł wyciągnąć z tej bitwy dla siebie pozytywne wnioski. Powstańcy okazali się zdecydowani do podjęcia walki w razie spotkania z nieprzyjacielem, a przy tym wykazali duży hart bojowy.

Las to nie tylko przyroda lecz również historia. Puszcza Knyszyńska była świadkiem wielu doniosłych i tragicznych wydarzeń w dziejach Polski. Leśnicy, gospodarując terenem, mają obowiązek zachować w sobie pamięć tej historii i przekazywać ją kolejnym pokoleniom. Nadleśnictwo Waliły od wielu lat dba o tę pamięć organizując wydarzenia oraz opiekując się miejscami ważnymi dla historii Polski takimi jak miejsce bitwy pod Waliłami oraz powstańcza mogiła.

^{Opis bitwy pod Waliłami zaczerpnięty z książki pt. "Generał Walery Wróblewski"  autorstwa Wiesława Soleckiego (Wydawnictwo MON, Warszawa 1973 r.).}

^{Tekst i zdjęcia: Małgorzata Zbyryt}