Śladami historii
Historycznie teren Nadleśnictwa mocno związany jest z powstaniem styczniowym, ponieważ tu właśnie odbyła się największa w okolicy Białegostoku bitwa powstańcza nazwana później bitwa pod Waliłami.
Przez teren Nadleśnictwa Waliły przebiega wiele turystycznych szlaków o znaczeniu historycznym:
__________________________________________________________________________________________________
SZLAK POWSTANIA STYCZNIOWEGO
___________________________________________________________________________________________________________
Na terenie szlaku przebiegającego przez Nadleśnictwo Waliły natrafimy na:
Wioska Radunin
Jest jedną z typowych dla obszaru Puszczy Knyszyńskiej wsi. Został założony na początku XVIII wieku jako wieś osoczników. Zadaniem jej mieszkańców było m.in. strzeżenie granic puszczy przed obcymi, udział w polowaniach, doglądanie wyznaczonych kwater leśnych, wykonywanie różnych prac leśnych. W XIX w. Radunin był w dużej części wsią szlachecką, a jego mieszkańcy wzięli czynny udział w Powstaniu Styczniowym.
Zbiornik wodny Wyżary
Jest sztucznym zalewem o powierzchni 5 hektarów utworzonym na rzece Radulince. Jego głównym celem jest retencjonowanie wody dla celów przeciwpożarowych nadleśnictwa. Pełni on też niezwykle istotną funkcję przyrodniczą będąc siedliskiem wielu zwierząt i roślin związanych ze środowiskiem wodnym. Przy zbiorniku Nadleśnictwo Waliły utworzyło ścieżkę edukacyjną z tablicami opisującymi związane z nim gatunki.
Nazwa „Wyżary" jest reliktem dawnego sposobu użytkowania Puszczy. Oznacza ona miejsce w którym dokonywano niegdyś wypalania drewna dla pozyskania węgla drzewnego, smoły czy też potażu.
Rezerwat przyrody Chomontowszczyzna
Jest jednym z 21 rezerwatów Puszczy Knyszyńskiej. Spośród otaczających go drzewostanów wyróżnia się znacznym udziałem borealnej świerczyny bagiennej – rzadkiego siedliska przyrodniczego, występującego jedynie w północno-wschodniej Polsce. Tego typu las, z uwagi na znaczne zacienienie i bogatą warstwę mchów, odgrywa ogromną rolę w stabilizowaniu stosunków wodnych. Teren rezerwatu jest ostoją wolno żyjącego stada żubrów
Bitwa pod Piereciosami
W dniu 29 kwietnia 1863 roku pod wsią Waliły doszło do pierwszej i największej na terenie Puszczy Knyszyńskiej bitwy powstańców z partii Onufrego Duchyńskiego i Walerego Wróblewskiego z wojskami rosyjskimi. Polski oddział liczący ok.300 osób założył obóz w ostępie zwanym Komotowszczyzna. Jednak Rosjanom udało się ich wytropić. Po trwającej około godziny bitwie polski oddział został rozproszony. Na placu boju pozostało 32 poległych powstańców, których pochowano w istniejącej do dziś mogile.
__________________________________________________________________________________________________
SZLAK NAPOLEOŃSKIM TRAKTEM
___________________________________________________________________________________________________________
W 1812 r. przez Puszczę Knyszyńską przeciągał pochód potężnej, wielonarodowej armii Napoleona liczącej łącznie ponad sześćset tysięcy żołnierzy. Wśród nich znajdowało się dziewięćdziesiąt tysięcy naszych rodaków.
Armia, która zamierzała pokonać Rosję wzbudzała w Polakach ogromne nadzieje. Wygrana Napoleona pozwoliłaby na odzyskanie przez Polskę przynajmniej części utraconych ziem i odrodzenie państwa, którego namiastkę stanowiło stworzone przez Napoleona kilka lat wcześniej Księstwo Warszawskie. Wyprawa na Moskwę w pamiętnym 1812 roku została nawet nazwana przez cesarza Francuzów „Drugą Wojną Polską"…
„Jestem tu, aby raz na zawsze skończyć z tym barbarzyńskim kolosem Północy. Szpada została już dobyta. Trzeba ich zapędzić jak najdalej w ich lody, aby przez najbliższe 25 lat nie byli w stanie mieszać się w sprawy cywilizowanej Europy. Nawet za czasów Katarzyny Rosjanie prawie nie odgrywali żadnej roli w życiu politycznym Europy. Z cywilizacją zetknęli się dopiero przez rozbiór Polski. Nadszedł więc teraz czas, aby Polacy pokazali im, gdzie ich miejsce..." – tak tłumaczył Napoleon cele nadchodzącej wojny.
Nie dane było… Wielka Armia pokonana została przez wielkie przestrzenie, głód i mróz. Spośród setek tysięcy żołnierzy rozpoczynających tę wojnę do domu wróciła garstka. Niektórzy z nich polegli pod Królowym Mostem osłaniając odwrót szczątków Wielkiej Armii. Na długi czas był to koniec nadziei.
Jedna z dróg przemarszu armii idącej na Rosję prowadziła traktem leśnym biegnącym od Białegostoku, przez Królowy Most w kierunku Krynek aż do Wołkowyska. Fragment tego traktu – jako droga leśna – funkcjonuje do dzisiaj. Na pamiątkę wydarzeń z 1812 r. nosinazwę „Traktu Napoleońskiego".
Miejscowa opowieść związana z traktem głosi, iż saperzy z podążającego na wschód korpusu marszałka Neya, w miejscu gdzie droga przecinała górę, w ciągu jednej nocy rozkopali Dzięki temu udostępniono drogę dla przejścia ciężkiego sprzętu artyleryjskiego. Do dzisiaj to miejsce jest zwane przez miejscową ludność „Rozkopanką".
__________________________________________________________________________________________________
SZLAK TATARSKI MAŁY
___________________________________________________________________________________________________________
Podlasie to obszar, na którym ścierają się wpływy różnych kultur i tradycji. Tworzy się tu swoisty kalejdoskop, którego elementy nakładają się na siebie, jednocześnie zachowując urok swojej odrębności. Z przyrodniczego punktu widzenia jest to bardzo atrakcyjny region, o dużych walorach krajobrazowych. Zarysowują się tu różnorodne formy morfologiczne, które dodatkowo wpływają na podniesienie jego walorów estetycznych.
Właśnie te elementy zarówno przyrodnicze, jak i kulturowe wpływają na atrakcyjność Podlasia w kategoriach turystycznych.
Niezagospodarowane i nieskażone cywilizacją tereny Podlasia stały się doskonałym miejscem utworzenia parku krajobrazowego. Znajduje się tu wiele rezerwatów i pomników przyrody, które chronią miejsca o wysokich walorach przyrodniczych i kulturowych, przed niekorzystnym wpływem gospodarki człowieka.
Park Puszczy Knyszyńskiej jest doskonałym miejscem tworzenia szlaków turystycznych. Utworzono już na tym obszarze takie szlaki jak: Szlak Powstania Styczniowego, Szlak Napoleoński, Szlak Tatarski Mały czy Szlak do Góran. Jest to jednocześnie obszar o dużym potencjale, ale niewielkim zainteresowaniu turystów.
W czasie gdy zauważalne jest zwiększenie zainteresowania "polskim orientem" i egzotyką kultury wschodniej Polski, niezbędne okazało się utworzenie szlaku turystycznego, który zaprezentowałby kulturę polskich Tatarów łącząc ją z elementami innych kultur Podlasia.
Wraz z rozwojem osadnictwa tatarskiego na ziemiach Wielkiego Księstwa Litewskiego powstawały osady, które obecnie znajdują się na terytorium Polski, Białorusi i Litwy. Dlatego za ważne uważam również pokuszenie się o stworzenie trasy turystycznej obejmującej swym zasięgiem tereny leżące poza granicami kraju. Do takich miejsc na Białorusi zaliczyłabym np. Łowczyce, ze względu na ich wartość historyczną, Nowogródek, w którym znajduje się meczet, czy Słonim – jako jedno z większych skupisk Tatarów na Białorusi. Zaś na Litwie można byłoby włączyć Niemież, Sorok Tatary, Wilno i wiele innych miejsc.
Szlak turystyczny obejmujący swym zasięgiem obszar trzech krajów byłby pierwszym przedsięwzięciem przedstawiającym etapy osadnictwa tatarskiego, podobieństwa i różnice w kulturze oraz tradycji kultywowanej przez Tatarów zamieszkujących te tereny. Miałoby to również istotny wpływ na pogłębianie współpracy i propagowanie kultury tatarskiej na terenie tych państw.
źródło: www.szlaktatarski.pl
Najnowsze aktualności
Polecane artykuły
Historia Nadleśnictwa Waliły
Historia Nadleśnictwa Waliły
Lasy Nadleśnictwa Waliły to kompleks stanowiący część Puszczy Knyszyńskiej, a także kompleksy leśne nie związane z Puszczą oraz lasy powstałe wskutek zalesienia gruntów porolnych. Ziemie te przez wieki zajmowała puszcza, ciągnąca sięod bagien poleskich przez górny bieg Narwi, rzekę Supraśl, ziemie między rzeką Brzozową i Sidrą do Biebrzy, gdzie przechodziła w Puszczę Jaćwieską.
W ciągu kilku wieków stopniowo cofała się przed człowiekiem zasiedlającym ją z trzech zasadniczych kierunków: od strony Bugu, od strony Niemna i od strony Mazowsza. Pierwsze ślady osadnictwa na terenach puszczy pochodzą z XIII wieku. Zostało ono całkowicie zniszczone w czasie walk Jaćwingów, Prusów, Mazowszan i Rusinów a następnie Litwinów i Krzyżaków w XIII i XIV wieku. Pod koniec XIV wieku pierwsze osady spotykano za Świsłoczą i nad Niemnem. Było to osadnictwo ruskie i sporadycznie litewskie. Najstarsza kolonizacja na obszarze północnowschodniej części Puszczy Knyszyńskiej wywodzi sięz ośrodka grodzieńskiego, skąd posuwała sięwzdłuż Niemna i Świsłoczy. Południowa część Puszczy Knyszyńskiej do rzeki Supraśl znajdowała się pod koniec XIV wieku i z początkiem XV wieku w zasięgu osadnictwa ruskiego z ośrodkami w Bielsku i Surażu. Osadnictwo to mające charakter jednodworny i rozproszony rozwijało sięku północy wzdłużdrogi łączącej Podlasie z Grodnem i Rusią, która biegła z Suraża, Bielska, Brześcia do Grodna i Wołkowyska przez górny bieg Supraśli. Z tego okresu kolonizacji Puszczy pochodzi miejscowość Gródek, która została założona przy przejściu przez rzekę oraz osada Świsłoczany. Pod koniec XV wieku i na początku XVI wieku istniało już wyraźne, choć rozproszone osadnictwo na wschodnim brzegu Świsłoczy; np. Brzostownica Mała i Brzostownica Duża, a na zachodnim brzegu dwór Krynki (prawa miejskie 1509 rok), Plebanowo (założone w 1522 roku). Linia dworów: Krynki, Odelsk, Malawicze, Kuźnica, Nowy Dwór i Perstun była granicązasięgu puszczy. Około 1556 roku nastąpił podział dawnej Puszczy Grodzieńskiej na nowe jednostki, które otrzymały nazwy od przylegających do niej dworów. W ten sposób powstały Puszcze: od południa - Puszcza Kryńska biegnąca wzdłuż Supraśli i od Krynek do Sokółki, dalej na północ - Odelska, Malawicka, Kuźnicka, Nowodworska i Perstuńska – odpowiadająca dzisiejszej Puszczy Augustowskiej.
Tereny obecnego Nadleśnictwa Waliły stanowiły część Puszczy Kryńskiej (wydzielonej z rozległej Puszczy Grodzieńskiej), Gródeckiej (stanowiącej część Puszczy Błudowskiej) i Jałowieckiej (wcześniej Puszcza Wołpiańska), które należały do Wielkiego Księstwa Litewskiego. Osadnictwo postępujące od wschodu powodowało karczowanie lasów i zamianętych terenów na pola uprawne. W XVI wieku północno-wschodnia część Puszczy Kryńskiej przebiegała wzdłuż granic wsi, które obecnie noszą nazwy: Ostrów, Plebanowo, Nietupa, Szaciły, Sanniki, Łużany i Skroblaki. Około 1560 roku istniały już wsie: Skroblaki, Sanniki, Kruszyniany, Rudaki, Chomontowce, Ozierany Małe, Ozierany Duże, Ciumicze, Trejgle, śylicze, Ostrówek, Ozierskie, Bobrowniki, Narejki, Łużany, Gobiaty, Wierobie i Łosiniany.
Początki administracji leśnej związane są z organizacją służby łowieckiej. Na użytkownikach tzw. „dóbr leśnych" ciążył obowiązek utrzymywania służby łowieckiej i ochrony zwierzyny. Prawo do polowania na grubego zwierza posiadał wyłącznie panujący. Puszcza Kryńska podzielona została na 21 ostępów. Nazwy niektórych ostępów leśnych przetrwały do dnia dzisiejszego, jak np. Wierch, Radulin, Leszczany, Skrabacinka. Po ostatnim rozbiorze Polski obszar puszczy znalazł sięw obrębie Prus, a lasy puszczy stały sięwłasnością króla pruskiego. Po utworzeniu Księstwa Warszawskiego tereny te weszły w skład Cesarstwa Rosyjskiego, a puszcza stała sięwłasnością państwową. Stan powyższy utrzymał siędo roku 1914.
W XIX wieku proces wylesiania puszczy właściwie się zakończył a jej granice ustabilizowały się. W końcu XIX wieku lasy puszczy zostały podzielone na oddziały o powierzchni około 100 ha. Lasy w tym czasie zagospodarowane były sposobem dzielnicowo-obiegowym, czego wynikiem było powstanie dużych powierzchni drzewostanów o zbliżonym wieku. Urządzanie lasów Puszczy Kryńskiej przeprowadzono po raz pierwszy w okresie zaborów w latach 1848-1858 metodą okresowo-powierzchniową. Dla gospodarstw określano kolej rębu, w powiązaniu z panującymi gatunkami lasotwórczymi. Dla obrębów dębowych stosowano 180-letniąkolej rębu, dla sosnowych - 120-letnią, świerkowych - 100-letnią, olszowych - 30 do 60-letnią. Plany urządzenia lasu były tworzone już na podstawie szacowania ilości drewna na pniu i przyrostu, opisie drzewostanu i warunków ich wzrostu. Zawarte w nich były wytyczne odnośnie przygotowania gleby, odnowieńi pielęgnacji. Kolejne urządzanie lasu miało miejsce w latach 1880-1890, 
W roku 1952 opracowany został prowizoryczny plan urządzenia lasów Nadleśnictwa Waliły na okres 1.01.1953 - 31.12.1962. Od roku 1953 do 1964, kiedy to przeprowadzono definitywne urządzenie lasu, rozmiar użytkowania rębnego (łącznie z użytkami przygodnymi w drzewostanach rębnych) wyniósł 221748 m3 (średnio rocznie 17646 m3), co stanowiło 152% założonego planu. Powierzchnia wykonanych za ten okres odnowień i zalesień wyniosła 1008,62 ha. Powierzchnia nadleśnictwa zwiększyła sięo 50,34 ha w wyniku zmian powstałych na skutek przyjęcia w latach 1960-62 uroczysk: Łużany (98,08 ha) i Grzybowce (25,78 ha) oraz przekazania torfowisk w dolnej części uroczyska Wiejki (73,52 ha). W ostatnich dwóch latach omawianego okresu gospodarczego, na skutek wyjątkowej suszy, w wielu drzewostanach świerkowych pojawiły się gniazda kornika drukarza i drukarczyka. Poza tym poważne szkody wyrządziły: huba korzeniowa, obwar sosnowy, osutka, opieńka, skrętak i zwójki. Ogólnie należy stwierdzić, że cały okres powojenny i następny, ażdo 1962 roku charakteryzował się porządkowaniem gospodarki leśnej. Definitywne urządzanie gospodarstw leśnego Nadleśnictwa Waliły wykonano w 1964 roku opracowując plan gospodarczy na okres 1.10.1964 - 30.09.1974. Zarządzeniem Nr 3 z dnia 2.10.1972 roku Dyrektor Okręgowego Zarządu Lasów Państwowych w Białymstoku na podstawie Zarządzenia Naczelnego Dyrektora Lasów Państwowych (Dziennik Urzędowy Ministerstwa Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego Nr 49 z dnia 30 września 1972 roku „Komunikat Naczelnego Dyrektora Lasów Państwowych w sprawie zmian organizacyjnych w Lasach Państwowych") utworzył nowe Nadleśnictwo Waliły w skład którego weszły dotychczasowe Nadleśnictwa Waliły i Krynki. Nadleśnictwo Waliły składało sięz dwóch obrębów o nazwach Waliły i Krynki utworzonych w granicach dotychczasowych nadleśnictw. Nadleśnictwo w takim kształcie istniało do 1992 roku, kiedy to w wyniku znacznego zwiększenia powierzchni obu obrębów powrócono do dawnego podziału na dwa samodzielne nadleśnictwa.
